تحقیق در عملیات نرم

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تحقیق در عملیات نرم :

- با این استدلال که ذینفعان ( کارکنان ، مدیران ، شرکاء ، مشتریان و به طور کلی انسانها ) جزئی جدایی ناپذیر از مسئله می باشند و درصدد حل مسئله است .که به مسائل بد تعریف ، آشفته و غیر ساختارمند ساخت لازم را مبتنی بر برداشت های متفاوت افراد تدوین می کند .

- به عبارتی می توان گفت OR نرم مجموعه روش شناسی ساختاردهی به مسئله می باشد .( روش شناسی سیستم های نرم SSM – نگاشت شناختی CM – تحلیل و توسعه گزینه استراتژیک SODA  - رویکرد گزینه استراتژیک SCA  - تحلیل استواری RA  و مدل سازی ساختاری تفسیری ISM  اشاره کرد .

وﯾﮋﮔﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﺮم :

- ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺴﺌﻠﻪ درﻫﻢ ﺗﻨﯿﺪه و آشفته

- ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﻣﺮزﺑﻨﺪی ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ نامشخص

- ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺿﻌﯿﻒ از اﺟﺰای ﻣﺴﺌﻠﻪ و رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ آن ﻫﺎ

- ﻋﺪم اﺳﺘﻘﻼل ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ از اﻓﺮاد

- ﻋﺪم توافق در مورد اهداف و ﯾﺎ اقدامات و در عین حال وجود ارزش  ها و منافع مشترک برای همکاری

- ﺳﻮال اﺻﻠﯽ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺣﻮل ﭼﯿﺴﺘﯽ اﺳﺖ ﻧﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ 

 

 

 

ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﺮم :

- ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ جنبهﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺴﺌﻠه

- کم رنگ شدن بهینه سازی

- اﻣﮑﺎن ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻫﺪف ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ادراك ﻣﺘﻔﺎوت از واﻗﻌﯿﺖ 

- ﻫﺪف ﻏﺎﻟﺐ :ساخت دهی به مسئله 

- ﻓﺮض:سیستم ها جنبه های ذهنی از واقعیت ادراک شده توسط ذینفعان مختلف هستند که افراد بر حسب تجربه گذشته ، آموزش ها ، ارزش ها و بستر اجتماعی خود به تفسیر آنها می پردازند . 

 

نکته : تحقیق در عملیات نرم و سخت ، جایگزین هم نبوده ، بلکه نقش مکمل دارند و به نوعی با هم تنیده اند .

ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ روﯾﮑﺮدﻫﺎي ﻧﺮم و ﺳﺨﺖ 

نرم	ﺳﺨﺖ
آشفته ( مسئله زا )	ﺧﻮب ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه	وضعیت مسئله
ساخت دهی به مسئله	حل مسئله	هدف
قابل مذاکره	مشخص	مرزهای سازمان
مدل های مفهومی	مدل های ریاضی / منطقی	روش شناسی
تسهیل گری	خبرگی در تحقیق در عملیات	کارکرد متخصص OR
ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﺎدﮔﯿﺮي  / برنامه اقدام	ﻣﺤﺼﻮل ﻗﺎﺑﻞ ﻟﻤﺲ / پیشنهاد های مشخص	خروجی

 

 

 

پارادایم :

- بر اساس معنی استفاده شده به وسیله بورل و مورگان ، مجموعه ای از مفروضات خاص در ارتباط با سوالات هستی شناسی ، شناخت شناسی و روش شناسی است که ساختار دانش در هر رشته ای را شکل می دهد .

 

تعریف یک: 

پارادایم در واقع همان برداشت ذهنی، الگوی فکری، چارچوب ذهنی و... و همان عادات فکری ما می باشد که باعث می گردد ما از الگوی رفتاری خاصی بیشتر تبعیت کنیم. ( یعنی بطور مثال اگر من عادت به پرخوری و یا کم خوری دارم بخاطر اینکه از پارادایم فکری پرخوری و یا کم خوری برخوردارم. و یا اگر من عادت دارم در کارهایم منظم باشم، خوش قول باشم،و ... و یا برعکس نا منظم و بد قول باشم و ... بخاطر این است که من از چنین پارادایم هایی برخوردار هستم. پارادایم هایی که بعضا خوب، مثبت و سازنده و یا برعکس منفی و یا تخریبی هستند.)

 

تعریف دو: 

پارادایم را می توان معادل فهمیدن حقیقت چیزی دانست. یعنی هنگامیکه شما از حقیقت چیزی سر در می آورید، به پارادایم جدیدی دست یافته اید . (مثال تا قبل از گالیله، همه فکر می کردند زمین ثابت و بقیه سیارات بدور آن می چرخند، چرا که واقعیت حرکت خورشید از شرق به غرب چنین فهمی را ایجاد می کرد، اما گالیله زودتر از دیگران به این حقیقت دست یافت که ما به دورخورشید می چرخیم و لذا ما را نسبت به زمین عوض نمود ).

 

فهمیدن پارادایم به چه دردی می خورد ؟

تغییر پارادایم (Paradigm Shift)، بدیهی است که درک حقیقت هر چیزی کمک بسزایی به شناخت بیشتر می کند و هنگامیکه حقیقتی برایمان برملا می گرددبه فهم جدید می رسیم که باعث تغییر نگرشمان می گردد.اساسی ترین روشی است که برای تغییر دادن آدمی تا کنون شناخته شده است. یعنی با تغییر پارادایم یک آدم می توان، طرز رفتار و یا برداشت وی را بطور اساسی تغییر داد و انگار که دکمه راه اندازی مجدد (Reset).  فردی همچون کامپیوتر فشرده شود. و طرف نگاهی مجدد به موضوعی پیدا کند.
شما می دانید که در دنیای مدیریت یکی از سخت ترین کارها تغییر دادن طرز فکر پرسنل می باشد در حین اینکه بسیار هم بدان نیاز داریم. اما من مدیر که تغییر دادن خودم بسیار سخت است، چگونه می توانم طرز فکر همکارانم را آنگونه که دوست دارم و مناسب سازمان و یا کارم می دانم، تغییر دهم؟ منِ مدیری که نه تخصص روانشناسی دارم و نه قراربوده است که داشته باشم. اما وقتی استراتژی خاصی را دنبال می کنم که نیازمند تغییر رفتار همکارانم می باشد، واقعا چالش بزرگی را حس می کنم. انگار که من  از کره دیگری آمده ام و آنان مطعلق به کره دیگری هستند و با  دو زبان متفاوت با هم حرف می زنیم. حال موضوع پارادایم چه کمکی به من می کند؟

 

ویژگی های پارادایم سنتی تحقیق در عملیات 

 

پارادایم بهینه سازی / هنجاری ( 1960-1940) : روش های حل مسئله 

- این پارادایم بر این مبتنی است که تصمیم گیرنده با عقلانیت کامل تصمیم می گیرد و توانایی انتخاب راه حل های مختلف را با دانش کامل نسبت به چیستی مسئله ( جایی که هست ) و خواسته خود ( جایی که می خواهد باشد ) دارد .در علوم مدیریت به طور مشخص ، به دنبال بهینه سازی عملیات هستند .

 

پارادایم تفسیری / یادگیری (1980/1970) : روش شناسی های بهبود وضعیت

اکاف این پارادایم را « رویکرد طراحی » می نامد ، زیرا این روش ها سعی دارند مسئله های سیستم را در مخالفت با « رویکرد تحقق » ، که هدفش مهار زمینه یا محیطی است که مسئله اتفاق می افتد ، از بین ببرد و سعی می کند به جای حل مسائل سیستم ، آنها را کم نموده و از بین ببرد . 

تعدادی از روش شناسی های این پارادایم :

• روش شناسی سیستم های نرم ( SSM  )

• تحلیل و توسعه گزینه های استراتژیک ( SODA  )

• تئوری درام ( DT )

• رویکرد تحلیل عملکرد – اهمیت ( IPA )

• رویکرد گزینه استراتژیک ( SCA )

• رویکرهای تحلیل استواری (  RA )

• نگاشت شناختی ( CM  )

• رویکرد مدل سازی ساختاری تفسیری ( ISM )

 

 

پارادایم انتقادی (1990-1980) : روش شناسی سیستم های مداخله ای – مقتدر 

 

-فلسفه این روش شناسی بر این اعتقاد استوار است که سیستم های اجتماعی ستمگر و ناعادلانه اند .

-تفکر سیستمی در پارادایم باید بر موضوع نابرابری افراد جامعه متمرکز شود .

- این پارادایم بر مبنای کار جکسون و فلود در اوایل دهه 1980 در انگلستان شکل گرفت .

-ویژگی اصلی این رویکردها این است که سعی در قدرت دادن به تمام بازیگران دخیل در مسئله می کند .

 

 

رویکرد های ساختاردهی مسئله ( PSM) :

  

ویژگی مسائل غیر ساختاریافته	مسائل ساختار یافته
ذی نفعان چند گانه	فرمول بندی منطقی از طریق معیارها
دیدگاه های چند گانه	قابل تعریف با استفاده از روش های کلاسیک تحقیق در عملیات
منافع گنگ و یا متناقض	----
عوامل نامشهود	----
عدم قطعیت	----

 

 

مسائل ساختار یافته باید :

- بتواند بین دیدگاه های مختلف چندین راهکار تقارن و همبستگی برقرار سازد.

- برای همه مشارکت کنندگان قابل دسترسی و فهم باشد.

- به صورت تکرار پذیر عمل کند تا چگونگی مباحثه میان مشارکت کنندگان و مراحل آن را بازتاب دهد .

- بهبودهای جزئی و موضعی را شناسایی کرده و آنها را الزام کند ، نه آنکه یک راه حل کلی ارائه دهد. 

 

 

تحقیق در عملیات و پژوهش عملیاتی : مقایسه دو کشور پیشرو ( آمریکا و انگلستان )

 

خلاصه فصل :

- مسائل جهان پیرامون ما بسیار پیچیده است و به طور فزاینده بر پیچیدگی و چندگانگی آن افزوده می شود که مدل سازی و درک آنها با استفاده از روش های تحقیق در عملیات سخت ، بسیار دشوار است .

- تحقیق در عملیات نرم سعی داشت تا با علم به اینکه انسانها بخش جدایی ناپذیر از سازمانها هستند و این افراد هر یک دارای جهان بینی ها و انگیزه های خود هستند به مسائل نگاه کند .

- تحقیق در عملیات نرم مشکلات درگیر در پیش بینی رفتار انسان را درک می کند .

- تکنیک های تحقیق در عملیات نرم همواره محققی را به کار می گیرد تا تمامی جوانب را در نظر گرفته و  همواره به عنوان تسهیلگر فرایند در مسایل عمل نمایند .

- تحقیق در عملیات نرم از روش های کیفی ، عقلانی ، تفسیری و ساختاریافته برای تفسیر ، تعریف و اکتاشاف دیدگاه های مختلف یک سازمان عمل می کند .

 

 منابع :

- کتاب تحقیق در عملیات نرم ( رویکردهای ساختاردهی مسئله )
- کتاب مدل سازی نرم در مدیریت
- سایت انجمن مدیریت صنعتی
- جزوه آموزشی تحقیق در عملیات 2 ، دکتر عادل آذر
- سایت http://m-sanati.ir
-MIS مدیریت سیستم های اطلاعاتی - مقاله مساله یابی
http://nedaouladeh.blogfa
-تعریف و مفهوم مسأله
http://pishgam5.rozblog.com